KİLO MESELESİ:Ya çocuğumuzun çok iri olduğundan ya da yeteri kadar iri olmadığından yakmıyoruzdur. Bu durumda ya zayıfın moda olduğunu düşünüyoruzdur ya da tombik ve gamzeli görünümde bir çocuğun mükemmel olduğu şeklinde eski moda bir görüşümüz var demektir. Fakat her iki tutum da uygun değildir: çocuklar farklı hızlarda kalori kullanan bireylerdir.
Bazıları hayatları boyunca ortalamadan daha yuvarlak hatlara sahip olacaklardır. Diğerleri ise anne babaları ne kadar uğraşırlarsa uğraşsın yeteri kadar iri olamayacaklardır. Ayrıca, hayatın ilk yıllarındaki beden yapısı daha sonraki kilo ve yapının belirleyicisi değildir. Erken dönemde beden şekli, yeme ve egzersiz konusunda öğretilen tutumlar genellikle genetik mirası değiştirebilir.
ŞİŞMAN ÇOCUKİrilik gözlemciye göre değişen bir kavramdır. Bu gözlemciler, bugün pek çoğumuzun olduğu gibi, şişman bir çocuk yetiştirmekten korkan ebeveynler olduklarında iş daha da önem kazanır. Ancak gözlenen kilo fazlası her zaman büyüme çizelgesine yansımayabilir. Pek çok ebeveyn normal çocuk iriliğini ve çocuk beden yapısını gelişmekte olan şişmanlıkla karıştırırlar.
Tombul yanaklar, yuvarlak göbek, gamzeli dirsek ve dizler, karakteristik küçük çocuk özellikleridir ve kilo fazlalığına işaret etmezler.
Eğer çocuğunuzun şişman olduğundan şüphe ediyorsanız marketin diyet yiyecekleri bölümüne gitmeden önce doktora gidin. Doktor çocuğunuzun gerçekten şişman olup olmadığım araştıracak ve bir strateji belirleyecektir. Aynı zamanda doktor iki soruya yanıt arayacaktır: Birincisi; Çocuğunuz gerçekten aşırı kilolu mu görünmektedir? İkinci olarak; Çocuğunuzun kilosu yaş, cinsiyet ve boyuna göre ortalamanın %20 veya daha üstünde midir?
Eğer her iki sorunun yanıtı da hayır ise kilo ile ilgili endişeleriniz yersizdir; bu yuvarlak fizik yapısı yavaş yavaş daha normal boyutlara inecektir. Gelecekte çocuğunuzun daha zayıf olmasını garantilemek istiyorsanız ya da siz veya eşiniz hayatınız boyunca kilo sorunu ile uğraşmış olduğunuz için çocuğunuzun da aynı kadere sahip olmasını istemiyorsanız bundan sonraki uyarılan takip edin. Bu öneriler, hem şişman çocuklar hem de şişmanlama eğiliminde olan çocukların şişmanlamaması için benimsenebilir.
Eğer çocuğunuz gerçekten kilolu ise yeme alışkanlıklarını değiştirmek daha da önem taşır. Her ne kadar bu yıllardaki kilo fazlalığı.erişkinlikte şişmanlama riskini artırmıyorsa da yaşındaki kilolar bu riski artırmaktadır (aşırı kilolu olan çocukların %10 ila 40′mm erişkinlikte %50-80 oranında şişman olacağı düşünülmektedir). Öyleyse çocuğunuzun iyiliği için şimdiden önlem almalısınız, Bunun için:
Çocuğunuzun yedikleri nelerdir? Şimdilik çocuğunuzun hızla çoğalan yağ hücreleri için endişe etmek yerine, geliştirdiği yeme alışkanlıklarına önem vermelisiniz. Çocuğunuzun abur cubur yeme alışkanlığı edinmesi sonu gelmez bir kilo problemi anlamına gelebilir. Diğer taraftan çocuğunuzun tahıllar, meyve ve sebzeler, yağı düşük süt ürünleri (2 yaşından sonra) ve meyve ile tatlandırılmış yiyeceklerden hoşlanması daha sonraki kilo ve sağlık problemlerim önleyebilir.
Vücutta toplanan aşın yağın temel sebebi diyette fazla miktarda yağ olmasıdır. Çocuğun aldığı yağ veya kolesterol miktarı kısıtlanmamalıdır ancak, aşırı miktarda yağ alımından kaçınılmalıdır. Kızartma ve cips gibi yağlı yiyeceklerle beslenme her yaşta dengeleri bozabilir. Bir çocuk 2 yaşını doldurduğunda kalp dostu yeme alışkanlıklarına başlanması uzun vadede hem sağlık hem de normal büyüme ve kilo artışı için gereklidir.
Bunun için düşük yağlı ya da yağsız süt, az yağlı peynir, yoğurt ve diğer süt ürünlerini seçin; et porsiyonlarını küçültün; bütün yumurta veya yumurta şansı tüketimini haftada 3 ile sınırlayın (yumurta aklan pişmiş oldukları müddetçe istenen sıklıkta yenilebilir). Ancak yağın gereğinden az miktarda alımı da çocuklukta ve hatta 2. yaştan sonra bir sorun oluşturabileceği için doktor denetiminde olmaksızın yağ miktarını kalorinin %30′unun altına indirmeyin.
Ve hâlâ başlamadıysanız artık diyet açısından çocuğunuza örnek olmaya başlayın.
Çocuğunuzun içtiklerinin miktarı nedir?
Pek çok çocuk, özellikle de biberondan içen çocuklar pek çok gereksiz kalori almaktadır. Sıklıkla da bu içecek elma suyu olmaktadır (sağladığı kaloriye göre elma suyunun besleyici değeri düşüktür). Bardak kullanımına alıştırırken meyve sularını özellikle elma suyunu suyla karıştırmak kalori miktarının azalmasına yarayabilir.
Çocuğunuz ne zaman yemek yemektedir?Küçük hareketli çocukların diyetlerinde ara öğünlerin yeri büyüktür. Çocuklar yeniden enerji almadan öğünler arasında 4-5 saat geçiremezler. Ancak, kilo kontrolü hedefleniyorsa bu ara öğünlerin çok sayıda olması sorun yaratabilir. Bu nedenle kahvaltı ile öğlen yemeği, öğlen yemeği ile akşam yemeği arasında ve uykudan önce besleyici ve orta derecede kalori içeren ara öğünler hazırlanmalı ancak ara öğün sayısı bununla sınırlı kalmalıdır.
Çocuğunuz yemekleri nasıl yemektedir?Kaşıkla beslenen çocuklar istediklerinden ya da gerek duyduklarından daha fazla besin alırlar. Bu nedenle kendini besleme konusunda çocuğunuza olanak tanıyın. Eğer yiyeceklere ilgisi azalırsa yemeyi sonlandırın. Çocuğunuzu “tabakların temizlenmesi” gibi uğraşlara alıştırmayın. Tabaklarını temizleyen çocukların daha sonra kilolu oldukları bilinmektedir. Çabuk yemek yiyenler de aşın kilolu gruba daha kolay dahil olmaktadırlar. Eğer çocuğunuz yiyecekleri hızlı yiyorsa konuşarak ya da başka şeylere dikkatini çekerek yeme hızını düşürmeye çalışın.
Çocuğunuz neden yemek yemektedir?Yemek için tek bir sebep vardır: Açlık. Erken dönemde bu dersi öğrenen çocuklar ileri dönemde nadiren yeme veya kilo sorunları yaşarlar. Yemek alışkanlığı bir rahatlama yolu, gerilimden kaçış, can sıkıntısından uzaklaşma ya da dikkat çekme yolu olduğunda sorun başlar. Çocuğunuza ağlamaması için kurabiye, markette sessiz durması için şeker, siz işinizi yaparken oyalanması için cips önermeyi tamamen bırakın. Siz yanlış sebeplerle yiyecek önermeyi bıraktığınızda, çocuğunuz da yanlış sebeplerle yemek yemeyi terk edecektir.
Çocuğunuz ne kadar aktif? Hareket etmek yerine yemek yiyen çocuklar için fazla kilolar şimdi olmasa da gelecekte bir sorun haline dönüşecektir. Şimdiden çocuğunuzu spor klüplerine yazdırmasanız da koşmasına, tırmanmasına, zıplamasına ve yürümesine fırsat tanımanız şarttır. Kendinizin de ona söylediğiniz gibi davranmanız elbette önemlidir. Hep birlikte egzersiz yapan bir aile ömür boyu ince kalacaktır.
Çocuğunuz ne kadar televizyon seyretmektedir? Şişmanlığı engellemek için egzersiz yapmak ne kadar yararlıysa, televizyon seyretmek de o kadar zararlıdır. TV seyretme alışkanlığı bu yaşlarda başlayarak ileri yaşlarda da devam eder. Bu nedenle TV seyretme saatleri kısıtlanmalıdır.
Unutmayın ki ne kadar kilolu olursa olsun çocuğunuza rejim yaptırmamalısınız. Büyüme ve gelişme için çocukların kaloriye ihtiyaçları vardır. Amaç, şişman bir çocuğun kilo vermesi
değil, sağlıklı büyüme ile birlikte kilo artış hızının yavaşlatılmasıdır.
ZAYIF ÇOCUKZayıflık da şişmanlık gibi görecelidir. Gözlemci ebeveyn olduğunda, değerlendirmeler çarpıtılabilir. Bu nedenle gördüğünüze inanmak yerine klinik olarak çocuğunuzun zayıf olup olmadığını doktorunuzdan öğrenin. Eğer doktorunuz, çocuğunuzun büyümesinden ve genel sağlığından memnunsa endişelerinizi bir tarafa bırakıp çocuğunuzu olduğu gibi kabul etmeye çalışın.
Eğer çocuğunuz gerçekten zayıfsa doktorunuzla birlikte bunun nedenini anlamaya çalışmalısınız. Sorunun temelinde çocuğunuzun neler yediği ve yediğinin nicelik ve niteliği yer aldığından 1 -2 hafta boyunca bir günlük tutmanız istenebilir. Bu günlükte çocuğun yalnız ne yiyip içtiği değil ne zaman ve hangi koşullarda yediği de not edilmelidir (çocuğun yediklerinin kaydı her zaman kolay tutulamaz çünkü genelde her öğünün bir kısmı yüzünde, giysilerinde, mama sandalyesinde ve yerlerde olacaktır).
Günlüğün değerlendirilmesi ile anlaşılabilecek çoğu etken zayıflıktan sorumlu olabilir. Neyse ki, bunların büyük kısmının çözümü mümkündür:
Aşırı sıvı alımı Pek çok çocuk su, meyve suyu, içecek ve sütle doyar ve böylece katı besinlere yer kalmaz. Bu nedenle sıvıları kısıtlayın
Dikkatin kolay dağılması. Yemek saatinde oyuncakları, kardeşleri ya da TV ile dikkati dağılan bir çocuk yeterince yemeden masadan kalkılabilir. Bu etkenleri kısıtlayın.
Girişkenlik eksikliği. Bazı çocuklar açlıktan hiç şikâyet etmezler; hiç yiyecek bir şey istemedikleri için de ebeveynleri onlara yiyecek vermeyi unutabilir. Bu çocuklar için her gün aynı saatte düzenli öğün ve ara öğünler hazırlanmalıdır.
Yemek sandalyesinin rahatsızlığı. Masada rahat oturamayan bir çocuk tüm öğünü bitirecek kadar uzun süre sabredemez.
Hoş olmayan yemek koşulları. Stresli yemek koşullan, tıpkı erişkinlerde olduğu gibi çocukların da iştahını etkiler. Bunun için yemek yemeye uygun, hoş bir ortam yaratın
Hızlı geçen öğünler. Çoğu çocuk yemek yerken yavaştır. Fırsat verilirse gayet iyi beslenebilirler ama acele ettirilirlerse aç olarak masadan kalkabilirler.
Kötü yemek seçimleri. Bazen çocuklara büyüme ve kilo alımına yarayan yiyecekler verilmez. Yağı çok düşük, kalorisi düşük (örneğin, diyet ürünleri gibi), besleyici değeri düşük (abur cuburlar, aşırı işlenmiş ve rafine yiyecekler gibi) yiyecekler bunlar arasındadır. Zayıf çocuğunuz için öğünleri planlarken kalori ve besin yoğunluğu yüksek olan yiyeceklere ve Günlük Düzine’de yer alan besinlere ağırlık verin.
Kendini besleme yetersizliği. Bazı çocuklar kendi başlarına beslenmeye tamamen hazır olmayabilir ve dolayısı ile yeterince yemek yiyemeyebilirler. Kendini besleyebilenler ise buna imkân verilmezse yemeği reddedebilirler
Anne sütüne devam edilmesi. 1 yaşından büyük çocuklar için anne sütü besleyici değildir. Hâlâ anne sütü alan bir çocuk yeterince sıvı ve kati yiyecek alamaz. Bu nedenle anne sütü kısıtlanmalıdır.
İyi planlanmamış ara öğünler. Öğünlerden hemen önce alman besinler iştahı kapatır.
Bunun için ara öğünlere dikkat ediniz
İyi planlanmamış öğün saatleri. Yemek saatini uzun süre bekleyen çocuklar iştahlarım yitirirler. Bunun için acıktıklarında beslenmelidirler.
Zamansız öğünler. Pek çok çocuğun büyümesi için düzenliliğe ihtiyaç vardır. Bunun için mümkün oldukça öğün ve ara öğünleri günün belirli saatlerinde verin.
Bakıcıların neden olduğu yetersiz beslenme. Yuva çalışanları kimi zaman çocukların öğünleri bitirip bitirmediğini izleyemez. Dikkatsiz ya da bilgisiz bir bakıcı çocuğu doğru biçimde besleyemez. Bakıcı tarafından bakılan çocuğunuzun yeterince yemediğinden şüpheleniyorsanız durumu değiştirmeye çalışın. Diyet değişikliği yaparken bakıcıyı da plana dahil etmeyi unutmayın.
Hareketlilik. Bu dönem çocukların çok hareketli oldukları bir dönemdir (hatta bazı çocuklar bir dakika bile yerlerinde durmazlar). Bazen anne babalar yüksek enerji veren yiyeceklerin seçilmesini ihmal edebilirler. Hareketli çocuğunuzun yaktığı kadar kalori almasına dikkat edin. Ayrıca kalori harcamasını azaltmak için gün içinde okuma, bulmaca, lego oyunları gibi sakin etkinlikler için ortam hazırlayın.
Hastalık. Kulak enfeksiyonları, astım, alerji, sindirim sorunları, metabolik bozukluklar, demir ya da çinko eksikliği gibi bir dizi hastalık düşük kiloya neden olabilir. Bazı antibiyotiklerde olduğu gibi kimi ilaçlar iştahı etkileyebilir. Bu gibi olasılıkları doktorunuza danışın.
Stres. Ailenin yemek için baskı yapması, hastalık ya da işsizlik gibi aile sorunları, ayrılık, boşanma, yeni bir bebeğin doğumu, ev taşıma gibi değişiklikler, yuva ya da anaokulunun değişmesi çocuğun iştahını etkileyen stres faktörlerindendir. Çocuğunuzun iştahı stres yüzünden azalmışsa nedeni ortadan kaldırmaya çalışın ve stres azaltma tekniklerini kullanarak çocuğunuzu yatıştırın. Bu işe yaramazsa profesyonel yardım alınız.
ÇOCUKLAR GERÇEKTEN DE BİR GECEDE BÜYÜRLERBir gecede kısalan pantolonlar. 1 haftada diz hizasından miniye dönüşen etekler. 1 gün iliklenirken ertesi gün iliklenemeyen gömlekler. Bunun sebebi ya çamaşır kurutucunuz ya da çocuğunuzun hızla büyümesidir. Yeni bir araştırma bebek ve küçükjjocukların 24 saatlik bir süre içinde 0.5-2.5 cm büyüyebildiklerini ortaya koymuştur. Ve bu büyüme atakları arasında hiç büyüme olmayabilir (çalışmada 2-63 gün boyunca büyümenin hiç olmayabildiği de saptanmıştır). Her ne kadar bu çalışmanın başka çalışmalarla doğrulanması gerekse de belki de çocuklar gerçekten 1 gecede büyümektedirler.
YAVAŞ BÜYÜMEÇocukluk yıllarında büyüme şaşırtıcı olabilir. Yenidoğanın boyutlarından gelecekteki boyutları tahmin etmek olanaksızdır. Bazı bebekler doğumda küçük olmalarına ve yavaş gelişmelerine rağmen 4 ay ile 2 yıl arasında hızla gelişmeye başlayıp ortalamadan daha uzun olabilirler. Bunun tersine, genetik olarak kısa olan çocukların doğumda boylan uzun olabilir, İlk bir kaç ay boyunca hızla büyüyüp daha sonra büyümeleri yavaşlayabilir. Büyüme tamamlandığında çocukların çoğu anne babalarının boyutlarına ulaşır. Eğer ebeveynlerin biri uzun biri kısa ise çocuklar ikisinin arasında bir boy uzunluğu sergilerler.
Eğer çocuğunuz sağlıklı ve aktifse, beslenmesi iyi, boy ve kilosu birbirine uygunsa ilk 18 ile 24 ay arasında görülen büyüme çizgisindeki düşüşler endişe yaratmamalıdır. Ancak 3. yılda kilo ve boy için büyüme eğrisi yükselmez ve büyüme düzenli bir hızda ilerlemezse altta yatan bir sorun olabilir.
Boy ve kilo 5. persentilin altında ise ya da kilo 2 persentil daha düşük ise, çocuk ilk 3 ay kilo aldığı halde aniden zayıflarsa ve özellikle bu belirtilerin herhangi biri halsizlik, huysuzluk ya da davranış değişiklikleri ile birlikte ortaya çıkarsa gelişme gecikmesi sendromundan (GGS) şüphe edilmelidir. Bu durumda doktorun araştıracağı nedenler aşağıda sıralanmıştır:
Anne karnındaki büyüme geriliği. Gestasyonel yaşa göre küçük doğan çocuk, yaşıtlarına henüz erişememiş olsa da gelecekte onlan yakalayabilir; miadında 2 kg altında doğan çocuklar her zaman ortalamadan küçük olabilirler.
Yapısal büyüme gecikmesi. Bazı çocuklar yavaş büyümeye programlanmıştır; kemik gelişimleri yaşıtlarmmkinden 1-4 yıl geri olabilir. Bu tür gecikme ailesel olabildiği gibi yalnız tek bir çocuğu da ilgilendirebilir. Türü ne olursa olsun endişe edilecek bir durum değildir. İlk ergenlik yıllarında zorlanmalarına ve daha çok duygusal destek gereksinimlerine karşın normal boya erişirler, hatta uzun boylu olabilirler.
Hastalık. Bazen çocuğun gelişme gecikmesinin altında bir hastalık bulunabilir. Bu hastalık diyabet, hormon eksikliği gibi iç salgı bezleriyle ilgili bir bozukluk ya da sindirim sistemini, böbrekleri, kalbi, akciğerleri ya da kemikleri etkileyen bir problem olabilir. Kurşun zehirlenmesi ve çinko ya da demir eksikliğinin ilk belirtileri GGS’ye benzediğinden doktor bunlan da araştırabilir.
Stres ve yoksunluk. Ciddi duygusal stres ya da yoksunluk GGS gelişimine katkıda bulunabilir.
Büyüme hormonu eksikliği. Büyümesi yetersiz olan çocukların küçük bir kısmı büyüme hormonu eksikliği çekiyor olabilir. Bunların bir kısmına hormonun sentetik formları ile tedavi gerekebilir. Tedaviye en uygun adaylar boyu kısa olan, büyüme hızı normalin altında seyreden, “taş bebek yüzlü”, gövde kısalığı gösteren ve kan şekeri düşük olan çocuklardır. Bozukluktan daha çok erkek çocukları etkilenir ve zaman zaman bu çocukların penis boyları küçük olup testısleri inmemiş bulunabilir.
ÇOCUKLAR NASIL BÜYÜR?Her dönemde çocuğun büyüme hızı farklı yıllarda kilo artışında yavaşlama olur. Doğduklarında ve ilk yıl içinde nasıl bir me hızı tipik olarak aşağıdaki gibidir: gelişim göstermiş olurlarsa olsunlar.
BOY
Yaş Büyüme
Doğum-1 yaş 18-25 cm
1-2 yaş 10-13 cm
2-3 yaş 5-6 cm
AĞIRLIK
Yaş Artış
Doğum-1 yaş 5.5-8 kg
1-2 yaş 1 3/4 – 2 3/4 kg
2-3 yaş 1 3/4 – 2 l/2 kg
Sebebi bilinmeyen GGS.Kimi zaman GGS için neden bulunamayabilir. Yine de beslenmenin düzenlenmesi ile tedavi mümkündür. Sosyal, duygusal, fiziksel ve zihinsel gelişimi etkileyebileceğinden GGS’nin tanınıp tedavi edilmesi önem taşır.
